Çalışma ömrünün durumu ve öncelikle işsizlik, Türkiye’nin en temel meseleleri ortasında. Bu sıkıntılar bilhassa bayanlar açısından daha büyük bir krize işaret ediyor.
Toplumsal cinsiyet ve bayan çalışmalarıyla tanınan ODTÜ Sosyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Fatma Umut Beşpınar Akgüner de TÜİK’in 2024 yılının ikinci çeyreğiyle (nisan-haziran) ilgili yayımladığı işgücü istatistiklerinin bu durumu bir sefer daha ortaya koyduğunu vurguladı.
Verilere nazaran ikinci çeyrekte, dar tarifli işsizlik oranı birinci çeyreğe nazaran değişmeyerek genelde yüzde 8.8, erkeklerde yüzde 7.3, bayanlarda yüzde 11.7 oldu. Buna rağmen geniş tarifli işsizlik (atıl işgücü) oranı genelde 2.2 puan artışla yüzde 27.3, erkeklerde 2.4 puan artışla yüzde 22.8, bayanlarda 2 puan artışla yüzde 35’e çıktı. Tekrar ikinci çeyrekte, dar tarifli işsizlik oranı gençlerde (15-24 yaş), genelde 0.4 puan artışla yüzde 16.3, erkeklerde 0.4 puan artışla yüzde 13.5 ve bayanlarda 0.6 puan artışla yüzde 21.5. Çalışma ömrü açısından cinsiyet uçurumunu gösteren öbür kıymetli datalar ise işgücü ve istihdam oranları. İkinci çeyrekte işgücüne katılma oranı genelde yüzde 54.4, erkeklerde yüzde 72.6, bayanlarda yüzde 36.8. İstihdam oranı tıpkı sırayla yüzde 49.6, yüzde 67 ve yüzde 32.5.
TÜRKİYE 133. SIRADA
Sonuçları öncelikle işgücü ve istihdam açısından yorumlayan Beşpınar, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye OECD ülkeleri ortasında bayan istihdamının en düşük olduğu ülke. Global Toplumsal Cinsiyet Uçurumu Endeksi 2023 sıralamasında Türkiye, Tunus ile Nijerya’nın ortasında 129. sırada. Birebir endeksin ekonomik iştirak ve fırsatlar sıralamasında ise 133. sıradayız. Birçok çalışma, bayanların bilhassa doğum sonrası çocuk bakımı nedeniyle işten ayrıldığını gösteriyor. 15 yaş üstü bayanlara ‘işgücü piyasasında neden olmadıkları’ sorulduğunda neredeyse yarısı ‘hane içi emek ve sorumluluklar’ diyor. Zira devletin takviyesi çok hudutlu. ”
Uluslararası Çalışma Örgütü’nce (ILO) önerilen bir gösterge olan ve “zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizler”den oluşan atıl işgücüne de dikkat çeken Beşpınar, “Kadınlarda işsiz ve potansiyel işgücünün bütünleşik oranı erkeklerin iki katı. Klasik toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde geliştirilen düzenlemeler, mevcut aileci siyasetler ile bakımı ve çalışmayı meskene iten esnek çalışma biçimlerinin desteklenmesi bayanları eğitim ve iş ömründen uzaklaştırıyor” dedi. Beşpınar’a nazaran ayrıyeten, ekonomik kriz çalışmanın getirisini fırsat maliyetinin altına düşürdü.
CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ DEVAM EDECEK
Prof. Dr. Fatma Umut Beşpınar Akgüner, bayanların durumuyla ilgili bütüncül bir tahlil açısından “ne eğitimde ne istihdam” olan genç nüfusa da bakılması gerektiğine dikkat çekti. Bu oranın 15-24 yaş kümesinde genelde yüzde 20.8, erkeklerde yüzde 14.8, bayanlarda ise yüzde 27.2 olduğuna atıf yapan Beşpınar kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu durum bizlere 15-24 yaş aralığındaki her 10 bayandan neredeyse üçünün ne eğitimde ne istihdamda olduğunu gösteriyor. Bu yalnızca bugüne ait toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini gösteren bir tablo değil. Eğitime ulaşamayan bayanların önümüzdeki periyot ya istihdamda olmayacakları ya da vasıfsız, düşük fiyatlı işlerde çalışacaklarını, yani toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin perçinlenerek devam edeceğini söylemek mümkün.”