Gölcük sarsıntısının üzerinden 25 yıl geçti. Binlerce kişinin hayatını yitirdiği 17 Ağustos zelzelesi sonrası 2 bin 435 zelzele davası yargıya intikal ederken karara bağlanan dava sayısı 1765 oldu. 3 bin 649 bireye kamu davası açılırken tutuklanan kişi sayısı 537, mahkûm edilen kişi sayısı ise 525 oldu. Sarsıntının türel boyutunu, 2015 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından 17 Ağustos sarsıntısına ait hak ihlali kararı verilen ve 168 vatandaşın ömrünü yitirdiği davanın müracaatçı vekili olan İstanbul Barosu Başkanı Filiz Saraç Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
“Afetin afete hazırlık, ziyan azaltma, müdahale, düzgünleştirme her safhasında ne yapılacağının mevzuatta evvelce belirlenmiş olması gerektiğini” belirten Saraç, “Afet mevzuatı, tabiat olayının afete dönüşmemesi için evvel hazırlık ve ziyan azaltma olarak yapılması gerekenleri belirlemeli; meydana geldiğinde ise toplumun her alanında hangi kuralların devreye gireceği evvelden belirlenmiş olmalıdır. Ülkemizde afet mevzuatı derli toplu bir formda olmadığı üzere, farklı hukuk alanlarında da ne olacağı kendi kanunlarında dahi birden fazla kere yer almamaktadır” sözlerini kullandı.
‘ORTAK DERS OLMALI’
Afetlerle uğraşın topyekûn bir çaba olduğuna dikkat çeken Saraç, “Teknik fakülteler, hukuk Fakülteleri, siyasal bilgiler fakülteleri başta olmak üzere afet hukuku tek bir disiplin altında toplanarak başka ve ortak ders olarak ele alınmalı” davetinde bulundu. Afetlerin hayat hakkına verebileceği ziyanı anımsatan Saraç, “Afetin hukuksal tarafı yalnızca afetten doğan ziyan sonrası tazminat boyutu olarak düşünülmekte, afet idaresinin ziyan azaltıcı tarafı başta olmak üzere önleyici mevzuatının hazırlanmasındaki rolü göz gerisi edilmektedir. Sarsıntının sorgulanması dahi mevzuatımızda ve içtihatlarda yeni yer tutmaya başladı” dedi.
‘BENZER ACILAR YAŞANMASIN DİYE…’
“Yargı bağımsızlığının sağlanmamasının ülkemizde sorun olduğu ve gitgide de büyüyen bir sorun olduğu açık” diyen Saraç, “Bu nedenledir ki, sarsıntı nedeniyle yaşadığımız bu afet ve acıların unutulmaması ve hukuken de sorgulanması ve hak aranmasının ileride yaşanabilecek benzeri acıların doğmaması açısından önemlidir” tabirlerini kullandı.
‘İMAR BARIŞI AFETLERE DAVETİYE’
Bireyin ömür ve mülkiyet hakkını muhafazanın, sağlıklı bir etrafta yaşama hakkını teminin iktidarların asli vazifelerinden olduğunun altını çizen Saraç, “İktidarların tehlike ve riskler karşısında tedbir almaya ait olumlu yükümlülükleri vardır. Kendi kendine çöken binaların olduğu ülkemizde, imar afları ve en son 2018 yılında çıkan ‘imar barışı’ olarak bilinen yasa ile afetle gayret bir yana, afetlere davetiye çıkarılmıştır” dedi.
UZBAY: RUH SIHHATİ MADDESİNE GEREKSİNİM VAR
17 Ağustos sarsıntısında en az 18 bin, 6 Şubat sarsıntılarında ise en az 54 bin yurttaş hayatını yitirdi. Zelzelelerde hayatta kalan yüzbinlerce yurttaş ise zelzele travması ise başa çıkmaya çalışıyor. Zelzele ve travma münasebetini Prof. Dr. Tayfun Uzbay Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
Yalnızca sarsıntı bölgesinin değil tüm Türkiye’nin tekrar sarsıntının yarattığı göç, keder, tedirginlik ve endişe ile yüzleştiğine dikkat çeken Uzbay, “Bunun yol açtığı buhran ruh sıhhatini etkileyen hastalıkların görülme sıklığını artıracak. Göç etmek zorunda kalanlar, engelliler, mal varlığını kaybederek bir anda muhtaç hale gelenler, ebeveynlerini kaybetmiş çocuklar, çocuklarını yahut yakınlarını kaybetmiş yetişkinler toplumsal travmanın merkezinde yer alarak acıyı en fazla hissedenler ve travma sonrası ortaya çıkabilecek ruhsal, psikiyatrik, ekonomik ve toplumsal sorunlardan en fazla etkilenenler olacak ki bunların sayısı epeyce yüksek. Kelamın özü Türkiye yakın tarihinin en büyük toplumsal travması ile yüzleşiyor ve bu sürecin güzel yönetilmesi gerekiyor” dedi.
‘BİLİM KURULU OLUŞTURULMALI’
Toplumsal travmaların daha geniş ve iştirakli bir tahlil gerektirdiğinin altını çizen Uzbay, vakit geçirmeksizin belediyeler ve devlet yetkilileri işbirliği ile ‘Toplumsal travmaya yönelik bir ‘bilim kurulu’ oluşturulmalıdır” davetinde bulunan Uzbay, kelamlarına şöyle devam etti: Türkiye’nin hemen bir toplum ruh sıhhati maddesine gereksinimi var. Bu yasa çerçevesinde üniversiteler, belediyeler, sivil toplum örgütleri ve halkın iştiraki ile hem zelzele üzere felaketlerden hami hem de felaketler sonrası ortaya çıkacak toplumsal buhranı denetim ve tedavi etmeye yönelik stratejilerin belirlenmesi gerekir. Vakit kaybetmeden neyle karşı karşıya olduğumuzu düzgün tahlil etmeli ve bunu aşabilmek için neler yapacağımıza bilimsel metotlarla karar vererek planlarımızı hayata geçirmeliyiz. İşe aklı ve bilimi tekrar öne çıkarıp, eğitim ve liyakate kıymet vererek başlayabiliriz.
‘REFLEKS GÜÇLÜ, DERS ÇIKARMA ZAYIF’
Acıyı paylaşma ve takviye olmaya çalışma konusunda ülke beşerinin toplumsal refleksi ve sicilinin çok yeterli olduğunu belirten Uzbay, “Toplumsal travmaları manaya, kıymetlendirme ve bunlardan ders alıp güçlenerek çıkma yeteneğimiz kısıtlı. Ders almış olsaydık, Gölcük sarsıntısı sonrasında riskli olduğu pek çok bilimsel data ve raporla belgelenmiş yerlere imar affı çıkarmak yerine buralarda sarsıntıya dirençli konutlar üretirdik” tabirlerini kullandı. Uzbay, gerekli derslerin çıkarılmamasında 1950’lerden başlayarak eğitime ve bilime verdiğimiz ehemmiyetin giderek azalmasının tesirinin büyük olduğunu söyledi.