Çalışanların iş motivasyonunu etkileyen en değerli ögelerden biri, maaş dışında haftalık ve resmi tatil izinleridir. Birden fazla çalışan, müsaade günlerini büyük bir sabırla bekler. Son günlerde, esnek çalışma saatleri, mesai fiyatları ve haftalık çalışma mühleti üzere bahisler yeni iş maddesiyle birlikte gündeme gelmeye başladı. Lakin, mevcut durumda bir çalışanın müsaade hakları ve bu mühlet içindeki mesai fiyatları nasıl hesaplanıyor? Posta gazetesinden İpek Alemdar Göde’nin haberine nazaran İş ve Toplumsal Güvenlik Uzmanı Musa Çakmakçı bu sorulara cevap verdi.
HAFTA TATİLİ NE HALDE HESAPLANIR
Çakmakçı, hafta tatilinin hesaplanmasına dair 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. unsurunu örnek göstererek, “İş Kanunu’nun 63. Hususu uyarınca, belirlenen iş günlerinde çalışılması şartıyla, bir haftalık devirde kesintisiz 24 saat hafta tatili verilmelidir. Bu yasa kapsamında, personellere tatil gününden evvel belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları kaidesiyle, kesintisiz en az 24 saat dinlenme hakkı tanınmalıdır. Çalışılmayan hafta tatili günü için patron, rastgele bir iş karşılığı olmaksızın, o günün fiyatını tam olarak ödemekle yükümlüdür” dedi.
45 SAATİN HAFTAYA DAĞILIMI
Haftalık azamî çalışma müddetinin 45 saat olduğunu belirten Çakmakçı, “Genel olarak çalışma mühleti haftada en fazla 45 saattir. Aksi belirtilmedikçe bu müddet, işyerinde haftanın çalışma günlerine eşit olarak dağıtılır. Yer altı maden işlerinde ise, personellerin günlük çalışma mühleti 7,5 saatle sonlu olup, haftalık azamî çalışma müddeti 37,5 saattir. Tarafların mutabakatı durumunda, haftalık olağan çalışma müddeti, haftanın çalışma günlerine, günde 11 saati geçmemek şartıyla, farklı formda dağıtılabilir” sözlerini kullandı.
PAZAR GÜNÜ HAFTA TATİLİ MECBURÎ MU
Birçok çalışan Pazar günü tatil yapmayı tercih eder. Lakin, yasal olarak tatil günü Pazar günü olmak zorunda mı? Bu mevzuyu açıklayan Çakmakçı, “İşveren, çalışana her hafta genel olarak Pazar günü ya da şartlar müsaade vermezse, bir tam gün tatil vermek zorundadır. Ancak, İş Kanunu hafta tatili gününü belirlememiştir. Kanunun aradığı temel kaide, personele bir haftalık müddet içinde kesintisiz 24 saat dinlenme hakkının verilmesidir. Bu nedenle Pazar gününün tatil olması mecburî değildir. Patron, işin ya da emekçinin durumuna nazaran farklı bir gün hafta tatili olarak belirleyebilir” dedi.
İZİN GÜNÜNDE ÇALIŞMANIN MESAİ FİYATI NASIL HESAPLANIR
Her vakit planlar yolunda gitmeyebilir. Müsaade gününde ya da resmi tatilde mesai yapmak zorunda kalan emekçinin mesai fiyatı nasıl hesaplanır? Çakmakçı, “İşçinin tatil gününde bir saat ya da bir tam gün çalışması dikkate alınmaz. Bir saat çalışması bile, tatil gününe düşen fiyat hesaplamasına dahil edilir. Tatil günündeki fiyat, çalıştığı günlere nazaran hesaplanan bir günlük fiyattır. Kesim başına, akort, götürü yahut yüzde metodu ile çalışan personellerin tatil günü fiyatı, ödeme devrindeki yararlarının, çalıştıkları günlere bölünmesiyle hesaplanır. Hafta tatili gününde çalışan personellere, belirlenen haftalık çalışma müddetinden fazla çalıştıkları için, hafta tatili çalışması karşılığı fiyat artırımlı olarak ödenmelidir. Yirmi dört saatin altında bir hafta tatili verilmesi durumunda, hafta tatili müsaadesi kullanılmış sayılmaz ve tatil bölünemez. Münasebetiyle, hafta tatilinin 24 saatten az olması halinde, hafta tatili verilmiş sayılmaz. Bu durumda, tatil gününde bir saat çalışılmışsa, bir günlük yevmiyenin yüzde elli artırımlı ödenmesi gerekmektedir” dedi.
RESMİ TATİLLERDE ÇALIŞMAK ZARURÎ MU
Resmi tatil günlerinde çalışma zaruriliği hakkında Çakmakçı, “İşçinin resmi tatil günlerinde çalışmaması esastır; İş Kanunu bu günlerde dinlenmesini öngörmüştür. Lakin personelin onayı alınırsa, çalıştırılması mümkündür. Resmi tatilde çalışma yasak değildir. İş kontratlarıyla fazla çalışma onayı alınmamışsa, fazla çalışma onayının gerektiğinde alınabilmesi sağlanmıştır. Bu durumda, fazla çalışma onayı ya iş kontratlarıyla kurulduğu anda ya da gereksinim doğduğunda alınabilir. Şayet emekçi iş kontratı yahut muvafakatname ile onay vermişse, resmi tatillerde çalışmak zorundadır. Aksi takdirde, patron haklı ya da geçerli nedenlerle işten çıkarabilir” ihtarında bulundu.
RESMİ TATİL İZİNİN DEVREDİLMESİ
Resmi tatil müsaadesinin öteki bir güne devredilmesi mümkün değildir diyen Çakmakçı, “İşçilerin Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalıştırılıp, sonraki gün ya da öbür bir vakitte müsaade verilmesi yasal değildir. Yasal olarak, çalışılan tatil günleri karşılığında ödenecek artırımlı fiyatın ödenmesi gerekmektedir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde personele bir saat çalışsa bile bir günlük fiyat ödenmelidir. Resmi tatilde çalışılması durumunda ayrıyeten bir günlük fiyat ödenir. Şayet resmi tatilde çalışıldığından haftalık çalışma müddeti aşılmışsa, aşan müddet için fazla çalışma fiyatı ödenmelidir. Fazla çalışma fiyatı %50 artırımla hesaplanır ve bu nedenle daha yüksek olacaktır” biçiminde konuştu.